Het is natuurlijk erg gemakkelijk om ons groente-, fruit- en tuinafval (gft) in de groene kliko of de ondergrondse container te gooien, maar je kunt het ook gebruiken om je tuin te bemesten door het te composteren. Wij zien er alleen maar de voordelen van: je verbetert er de grond van je (moes)tuin mee, je bespaart jezelf een ritje naar het tuincentrum én je hebt minder gft-afval (wat in verschillende gemeenten geld kan besparen). Of je nu een piepklein balkon hebt, een knusse achtertuin of een uitgestrekte groene oase, composteren kan overal en in allerlei vormen. Het is dé manier om een groenere, gezondere tuin te krijgen zonder al te veel moeite. Dus waar wacht je nog op? Lees onze tips, ga aan de slag en verrijk je tuin met dit zwarte goud.
Wat is compost?
De Van Dale is kort, maar krachtig: compost is meststof uit plantaardig afval. Om het iets meer context te geven zou je kunnen zeggen dat compost voedingsrijk, verteerd organisch materiaal is dat goed opneembaar is voor het bodemleven en planten. Bij composteren richt je je niet direct op de planten, maar in de eerste plaats op het bodemleven. Het product dat eruit voortkomt, de compost, voedt uiteindelijk je planten.
Hoe maak je compost?
De makkelijkste manier van composteren is de ‘chop en drop-methode’, oftewel: onkruid en wilde planten uit de grond trekken en direct laten vallen. Het plantje zal uitdrogen en opgenomen worden door bacteriën, schimmels, wormen en ander bodemleven en zo je grond voeden. De bodem zal je dankbaar zijn en het scheelt jou gesleep met emmers.
Ga je voor het echte werk, dan zijn er verschillende manieren om compost te maken:
- een bladkorf
- een compostvat
- een composthoop of compostbak
- een wormenbak
Bladcompost maken met een bladkorf
Voor compost heb je niet altijd gft-afval nodig. Alleen bladeren kunnen al genoeg zijn. Bladcompost is super makkelijk om te maken en de bodem is er maar wat blij mee. De makkelijkste manier om aan bladcompost te komen is door herfstbladeren te verspreiden over de bodem en ze vanzelf te laten verteren door het bodemleven. Maar je kunt ook gerichter aan de slag gaan door de bladeren te verzamelen in een vuilniszak met gaten erin of door een bladkorf (gemaakt van kippengaas, takken of planken) om de stam van een boom te bouwen en daar de bladeren in te verzamelen. Bladeren van de linde, kastanje, es, populier, wilg en robinia composteren vrij snel. Bij de bladeren van de plataan, beuk en eik, duurt het langer.
Zelf compost maken in een vat
Door middel van een compostvat kun je heel eenvoudig zelf compost maken in een vat. Zo’n vat is meestal dubbelwandig en dus geïsoleerd. Het is daardoor makkelijker om de compost op temperatuur te krijgen en ongedierte zoals ratten krijgen geen kans. Een nadeel is echter dat het moeilijker is om zuurstof toe te voegen - en laat dat nou net heel belangrijk zijn. Composteren middels een compostvat steekt dus nauw.
Een ouderwetse composthoop maken
Denk je aan composteren, dan is waarschijnlijk de ouderwetse composthoop of compostbak het eerste wat in je hoofd opkomt. Mocht je de ruimte hebben en een composthoop willen beginnen of een compostbak willen maken, houd dan de volgende tips in je achterhoofd:
- Plaats de composthoop of -bak in de halfschaduw. Midden in de zon gaat het snel broeien, maar een paar uur zon is wenselijk.
- Of je nu kiest voor een open hoop of voor een compostbak, zorg ervoor dat je tenminste 1 tot 1,5 kuub aan compost kwijt kunt. Bij een kleinere composthoop duurt het composteren namelijk erg lang, omdat de temperatuur weinig kans krijgt om te stijgen.
- Het is voor schimmels en bacteriën een stuk eenvoudiger om groenafval te verwerken wanneer het in kleine stukken is gesneden. Zorg er daarom voor dat grof afval in stukken is gesneden of geknipt.
- Zorg voor een gelijke mix van bruin (droog en koolstofrijk) en groen (vochtig en stikstofrijk) afval. Begin met een laag bruin materiaal (afgevallen bladeren, houtsnippers, takken, stro, karton, eierdozen) en wissel dit vervolgens steeds af met een laag groen materiaal (verse bladeren, groente- en fruitresten, gemaaid gras). Het groene materiaal levert de voedingsstoffen, het bruine materiaal zorgt voor structuur.
- Denk vooruit: droog, bruin materiaal verzamel je voornamelijk in de herfst en winter en kun je goed bewaren. In de lente en zomer heb je voornamelijk groenafval. Het is slim om groen en bruin afval te verzamelen in een ruime emmer en vanuit die voorraad de composthoop op te bouwen.
- Denk eraan je composthoop zo nu en dan (om de vier à zes weken ongeveer) te keren (ofwel beluchten) met een tuinvork, zodat de hoop een zuurstofboost krijgt. Doe je dat niet, dan heb je kans dat een deel van je compost en een deel van het bodemleven verbrandt.
- Zorg dat de compost vochtig genoeg blijft. Om te kijken of de vochtbalans op pijl is, knijp je een handvol gemengde compost uit met je hand. Wanneer er een paar druppels uit druppelen is het goed. Is dat niet het geval, voeg dan zelf wat water toe en dek de hoop eventueel af om het vocht en de warmte binnen te houden. Is de hoop té vochtig? Dan heb je kans dat hij gaat rotten, dus probeer dat te voorkomen.
- Wanneer je compost bruin en kruimelig is en een licht zoete geur heeft, is het klaar voor gebruik.
Compost maken met een wormenbak en compostwormen
Iets wat de laatste jaren steeds populairder is geworden, is de wormenbak. Dit is een bak die bestaat uit meerdere lagen, waarvan de onderste bak een kraantje heeft om het percolaatvocht af te tappen. Een wormenbak kun je kant-en-klaar kopen, maar je kunt hem ook heel eenvoudig zelf maken met bijvoorbeeld cementkuipen of plastic opbergbakken. Het is in ieder geval belangrijk dat de bakken (op de onderste na) gaten in de bodem hebben. Begin net als bij een composthoop met luchtig materiaal, zoals houtsnippers, karton of stro, en leg daar vervolgens je keukenresten bovenop. Wacht een aantal dagen en doe vervolgens ongeveer vijftig compostwormen in de bak. Is je eerste bak gevuld? Dan kan de volgende erop. Als het eten in de onderste bak op is, kruipen de wormen zelf omhoog. Zo bouw je langzaam een heel wormenhotel. Wanneer de inhoud van de onderste bak volledig gecomposteerd is, kun je het gebruiken en de lege bak vervolgens weer bovenop plaatsen.
Goed om te onthouden is dat niet de compostwormen het plantaardige materiaal eten. Dat doen bacteriën en schimmels. Pas wanneer bacteriën en schimmels hun werk hebben gedaan, komen de compostwormen om de hoek kijken. De wormen verlekkeren zich voornamelijk met de bacteriën en verwerken op die manier het organische materiaal.
Tip: Gebruik het afgetapte percolaatvocht uit de onderste bak om binnen- en buitenplanten te voeden.
Wat kan er wel en niet bij het compost?
Niet alles wat in de groene bak kan, kan bij het compost. Je eigen compost haalt namelijk niet de temperaturen van de gemeentelijke compost. Daarom hier een handig overzicht:
Wel bij het compost
⎷ Rauwe groente- en fruitresten
⎷ Grasmaaisel
⎷ Eenjarig onkruid
⎷ Koffieprut
⎷ Verwelkte bloemen en planten
⎷ Snoeiafval
⎷ Ui en knoflook (maar met mate, want de geur houdt het bodemleven op afstand)
⎷ Eierschalen (wel eerst vermalen, anders duurt de afbraak erg lang)
⎷ Avocado- en bananenschillen (wel eerst in kleine stukken snijden, want het bodemleven is deze exoten niet gewend waardoor afbraak erg lang duurt)
⎷ Doppen van pinda’s en noten, noten en pitten
⎷ Papier en karton, (wel eerst klein maken of verfrommelen)
⎷ Stro en hooi
⎷ Zaagsel en houtsnippers
⎷ Stalmest en mest van kleine, plantenetende dieren
Niet bij het compost
X Zieke planten of onkruid met zaden of uitlopende wortels
X Brood (gaat schimmelen)
X Broodbeleg
X Gekookt voedsel (composteert moeilijk en trekt ongedierte aan)
X Gebakken voedsel (zit geen leven meer in en vet conserveert)
X Aardappelschillen (tenzij biologisch)
X Dierlijk voedsel (vlees, vis, botten en zuivel)
X Kaas
X Kattenbakkorrels en uitwerpselen van katten of honden
X Citrusvruchten (verteert traag en het zuur houdt de wormen op afstand)
X Koffiepads en theezakjes (kunnen composteerbare plastics bevatten die op een composthoop vaak niet afgebroken worden)
X As en houtskool
X Peuken