Wat eten jouw leerlingen tussen de middag? Op de middelbare school is er een grote kans dat het antwoord is: een frikandelbroodje, chips of een blikje energiedrank. Meer niet. En basisscholen worden steeds gezonder, maar ook daar gaat het nog weleens mis en worden er koekjes of snoep als tien-uurtje of als lunch gegeten. Op het Berkenhofcollege in Breda pakken ze dat anders aan. Die school biedt de leerlingen elke dag een verse lunch, met groenten en fruit uit de schoolmoestuin.
En het blijft niet bij de lunch. Leerlingen krijgen er de hele dag door gratis fruit en in de zomervakantie gaat er zelfs een kistje mee naar huis. Zo leren ze gezonder eten en ontstaat er meer bewustzijn over waar hun eten vandaan komt.
Wil jij dat voor jouw leerlingen ook? Of je nu werkt op een middelbare school of in het basisonderwijs: een schoolmoestuin helpt jouw leerlingen om gezonder te eten. In dit blog lees je stap voor stap hoe je zo'n moestuin opzet.
Stap 1: leg uit wat je gaat doen
Vooral jonge kinderen snappen niet vanzelf wat een moestuin is. Begin daarom met een korte les. Wat kun je wel en niet in de moestuin verbouwen? Laat zien dat aardbeien prima groeien, maar bananen niet. En vertel vooral: we gaan dit samen doen.
Populair en haalbaar in een schoolmoestuin:
- Aardbeien: zoet, sappig, makkelijk.
- Cherrytomaten: plukken en direct eten.
- Wortels: leuk om uit de grond te trekken.
- Sugar snaps: rauw of kort gekookt.
- Frambozen en bramen: zoet en leuk om te plukken.
- Blauwe bessen: goed voor potten met zure grond.
- Aardappels: spannend om te oogsten, veel kookopties.
Meloenen, paprika's en bananen zijn groente- en fruitsoorten die kinderen meestal wel lekker vinden. Helaas zijn ze niet geschikt voor een schoolmoestuin, omdat je er een kas voor nodig hebt.
Stap 2: maak een groep
De hele school betrekken is mooi, maar niet altijd realistisch. Begin daarom met een kleine basisgroep die de grote beslissingen maakt. Denk aan een paar collega’s en ouders, maar ook kinderen. Laat die kinderen zichzelf aanmelden en plan tijd in om binnen de schooluren aan de moestuin te werken, bijvoorbeeld tijdens een mentoruur of natuurles. Zo houd je het werken aan de moestuin haalbaar en blijft iedereen gemotiveerd.
Stap 3: kies een geschikte locatie en maak een plan
Ga met je basisgroep in ieder geval één keer samen zitten. Betrek eventueel de schoolleiding voor praktische en financiële zaken. Bespreek:
- De locatie: genoeg zon (minstens 6 uur per dag), goede afwatering, toegang tot water.
- Wat ga je telen? Denk hierbij aan het seizoen, het onderhoud en de voorkeuren van leerlingen.
- Indeling: bakken, volle grond, verhoogde bedden?
- Wat heb je nodig? Grond, compost, zaden, gereedschap, etc.
- Wie doet wat? Verdeel taken.
- Budget: wat kost het? Is hier budget voor?
- Langetermijnplanning: denk ook aan wat er tijdens vakanties gebeurt.
Tip: het is handig om met zijn allen een zaaikalender te maken, gebaseerd op wat je gaat telen en wanneer dat kan.
Stap 4: koop de juiste zaden
Je hebt een plan. Tijd om in te slaan. Zorg dat je alle zaden ruim op tijd in huis hebt. Dan kun je straks direct aan de slag.
Stap 5: richt de moestuin in
Op een schoolplein werk je het handigst met bakken. Laat de oudere kinderen deze neerzetten en vullen. De jongsten - groep 1, 2 en 3 - maken naamkaartjes voor de planten. Gebruik goede aarde en voeg eventueel compost toe voor een vruchtbare bodem.
Wil je de hele school betrekken bij het project? Kies dan samen met de leerkrachten een moment om de moestuin feestelijk te openen. Er hoeft nog niets gezaaid te zijn, maar zorg dat de bakken klaarstaan en iedereen ziet waar wat komt te staan.
Stap 6: start met zaaien en planten
Laat de leerlingen zelf aan de slag gaan. Dat vinden ze het leukst en ze leren er het meest van. Begin met makkelijke, snelgroeiende zaden zoals radijs. Zo zien ze snel resultaat en blijven ze gemotiveerd. Voorzaaien in de klas is ook een leuke manier om samen te starten. Leg van tevoren stap voor stap uit hoe je dat doet. Op YouTube staan genoeg duidelijke video’s over het zaaien van groente en fruit. Kies er een paar uit en bekijk ze samen.
Tip: houd je zoveel mogelijk aan het plan dat jullie van tevoren hebben gemaakt. Zo weet je altijd wie wat moet doen en wanneer.
Stap 7: verwerk de moestuin in je lessen
Maak van je moestuin een leerplek. Laat je leerlingen rekenen met de afmetingen van de tuin (of met bessen uit de tuin), groeischema’s opstellen of observaties bijhouden in verslagen. Gebruik de planten als uitgangspunt voor biologie, taal of zelfs kunst. Zo geef je je lessen een praktische insteek en sluit je beter aan bij de belevingswereld van je klas.
Stap 8: vier de oogst
Oogst binnen? Organiseer een feest of kookactiviteit. Zo maken leerlingen de cirkel rond: van zaadje tot bord. Dat motiveert voor een volgend seizoen.
Klaar om te beginnen?
Ga jij met jouw leerlingen een schoolmoestuin beginnen? De beste zaden voor die moestuin vind je bij Allezadenkopen.